Bouwshift in Actie

Vlaanderen stelde in 2016 een ambitieuze doelstelling voorop: een halvering van het dagelijks bijkomende ruimtebeslag in 2025 en een evolutie naar nul tegen 2040. Ook in Zuid-West-Vlaanderen staat de open ruimte fors onder druk. Jaarlijks wordt er in de regio ongeveer 80 hectare open ruimte ingenomen voor huisvesting, bedrijvigheid, infrastructuur of recreatie. De regio vertaalde de ambitie van Vlaanderen in een Regionale strategie bouwshift. Maar Leiedal en de 13 steden en gemeenten willen met steun van het Departement Omgeving in het Strategisch Project 'Bouwshift in Actie' een stap verder gaan en de strategie in de praktijk brengen via pilootprojecten op het terrein. Het uiteindelijke doel? Een ruimteneutrale regio.

 Minister van Omgeving Zuhal Demir beaamt het belang van deze aanpak: “Dit is exact wat nodig is om de bouwshift op een gebiedsgerichte én geïntegreerde manier tot uitvoering te brengen. Het belang van coördinatie en het inzetten op kennisdeling met andere gebieden is daarbij van cruciaal belang.” 

We doen dit niet alleen. Zo werd ter ondersteuning van het strategisch project, een klankbordgroep samengesteld met Marjolijn Claeys (Voorland), Peter Lacoere (HoGent), Joachim Declerck (AWB) en Joris Voets (UGent).

Dit project wordt gesubsidieerd door het Departement Omgeving van de Vlaamse overheid. Het Strategisch Project 'Bouwshift in Actie loopt van 1 april 2024 tot 1 april 2027.     

Vlaanderen stelt binnen de strategische visie van het BRV de doelstelling om tegen 2040 netto geen extra onbebouwde ruimte meer aan te snijden. Dit vereist een geïntegreerde aanpak op gebiedsniveau om de uitdagingen op het gebied van klimaat, biodiversiteit, milieukwaliteit, gezondheid en mobiliteit aan te pakken en ruimtelijke duurzaamheidsdoelstellingen te behalen. In Zuid-West-Vlaanderen is dit een uitdagende en urgente opgave, waarbij netto maximaal 400 à 500 hectare extra ruimte mag worden ingenomen, terwijl het ruimtebeslagrisico in de regio een veelvoud is. 

Om deze uitdaging aan te gaan hebben de lokale besturen, in uitvoering van de ambities van de ruimtelijke visie van de regio van Leie en Schelde, een regionale strategie voor de bouwshift opgemaakt. Hierin worden concrete deelstrategieën uitgewerkt om op lokaal niveau de open ruimte af te bakenen, de bouwmogelijkheden te evalueren en kwalitatieve kernversterking te lokaliseren. Het belang van de bouwshift is eveneens opgenomen in de uitwerking van het regionale mobiliteitsplan voor de vervoerregio Kortrijk en de conceptnota van het ruimtelijk beleidsplan van de provincie West-Vlaanderen.

Naast de visievorming gaan de lokale besturen in de regio ook al aan de slag op het terrein. Zo kocht de gemeente Avelgem samen met Leiedal een oude textielfabriek om site Pattyne-Duprez terug te geven aan de natuur. Om de ambitieuze doelstellingen te behalen, is er echter meer actie nodig. 

Het strategische project wil de realisatie van de bouwshift in Zuid-West-Vlaanderen versneld, gezamenlijk en realisatiegericht aanpakken. 

Met het strategisch project wil de regio verschillende drempels wegwerken:

• De realisatie van de bouwshift vraagt ruime inzet van financiële middelen en vereist een strategisch grondbeleid terwijl de middelen en de grondposities van de lokale besturen beperkt zijn. Met het strategisch project zetten we een regionale grondenbank op, ondersteunen we bij de onderhandelingen bij grondverwerving, zetten we slimme combinaties van subsidiemiddelen in en ontwikkelen we een systeem van ontwikkelingslasten om de gewenste ruimtelijke ontwikkeling te bevorderen 
• De bouwshift is een complex verhaal, met een overkoepelende opdracht voor alle beleidsniveaus. De lokale besturen en de regio kunnen dit niet alleen. Er is samenwerking met provincie en Vlaanderen nodig om tot een realisatie van de bouwshift te komen. Dit gaat over capaciteit, bundelen van middelen, instrumentarium, … Via dit strategisch project continueren en versterken we het interbestuurlijk overleg wat mogelijkheden biedt om beleid, instrumentarium en financiële middelen op elkaar af te stemmen. Bovendien gebeurt dit in nauw overleg met betrokken sectoren als economie, landbouw en natuur. 
• De bouwshift is een vrij nieuwe ruimtelijke beleidsopdracht. In het strategisch project zetten we in op capaciteit, kennisuitwisseling en -opbouw om de ervaringen en goede voorbeelden uit te wisselen.

Bovenstaande thema’s worden uitgewerkt via concrete cases op het terrein. Er wordt gefocust op het vrijwaren van slecht gelegen onbebouwde gronden in de open ruimte en het kwalitatief verhogen van bouwmogelijkheden in de kernen.