In de Europa- en Kouterwijk in Zwevegem werden bewoners het afgelopen jaar uitgenodigd om na te denken over de toekomst van hun wijk en hun woning. In een participatief experiment ging Intercommunale Leiedal samen met de gemeente en een aantal projectpartners grondig in dialoog met de inwoners: hoe verhoog je de sociale cohesie in de wijk en hoe bouw je diezelfde buurt comfortabel, energiezuinig en duurzaam uit? Terwijl de Pleintjesfeesten van weleer opnieuw tot leven worden gewekt, wisten de buurtbewoners de gemeente te overtuigen de herinrichting van de verschillende groene pleintjes in de wijk op de agenda te zetten.
Brede straten, verharde voortuintjes en weinig energiezuinige woningen: ze typeren de Vlaamse naoorlogse woonwijk. Bovendien zijn de bewoners niet langer allemaal generatiegenoten. Hoe zorg je dan voor een toekomstbestendige wijk, met een hoog welbevinden voor alle bewoners? En hoe kun je daarbij het beste aftoetsen wat hun noden zijn? In de Europa- en Kouterwijk in Zwevegem gingen Leiedal, de gemeente en projectpartners Logo Leieland, Universiteit Hasselt, Avansa en Howest het voorbije jaar op zoek naar antwoorden.
Straatgesprekken met resident
Het traject mikte enerzijds op duurzame veranderingen, anderzijds op het uittesten van een toegankelijke, informele methodiek om bewoners zo veel mogelijk te betrekken bij de uitbouw van hun omgeving. Zo experimenteerden de partners met een resident: onderzoekers Liesbeth Huybrechts en Lieve Custers (UHasselt) trokken vorige zomer twee maanden de wijk in. “Via straatgesprekken en observaties polste ik naar het dagelijkse leven in de wijk,” vertelt Liesbeth. “Tijdens de gesprekken gaf de buurt vooral aan te willen inzetten op meer sociale uitwisseling. Niet alleen op straat, maar ook tussen de verschillende delen van de wijk en op publieke plekken die daarvoor in aanmerking komen. Verder was er enerzijds veel oog voor het toegankelijk maken van en zorg dragen voor de groene ruimte, en voor overzichtelijke wandel- en fietsroutes anderzijds.”
Pleintjesfeesten in groen(er) decor
De projectpartners koppelden die feedback terug naar de bewoners en zorgden voor gericht advies van experten. Zo kon de buurt aansluiten op een wijkwandeling met focus op trage wegen en biodiversiteit (via inspirerende tuinbezoeken bij en door buurtbewoners), kregen bewoners advies op maat van de RenovatieCoach (onder andere op basis van persoonlijke thermofoto’s) en konden ze deelnemen aan een budget game met het oog op de herinrichting van de groene pleintjes in de wijk.
Bovendien kregen ze de kans om zelf een ambassadeursrol op te nemen, wat aan het eind van het traject alvast twee concrete resultaten opleverde. Zo gaven ze aan dat de groene pleintjes in de wijk anders, groener of kindvriendelijker ingericht zouden kunnen worden. Ook de gemeente heeft daar oren naar en werkt intussen, samen met de buurt, de eerste ideeën uit voor het rondpunt in de Frankrijklaan, aan de ingang van het park. Een tweede concreet resultaat is de heropleving van een oude wijktraditie. Zoals de straten het vroeger tegen elkaar opnamen en een eigen Europees of wereldkampioenschap voetbal organiseerden, brengen enkele sportievelingen straks de Pleintjesfeesten weer tot leven. Kort na het officiële EK gaat op het grasplein aan de jeugdlokalen de eerste vernieuwde editie van het voetbaltoernooi door, van 22 tot 26 juli. Iedere ploeg neemt daarbij deel onder de vlag van een van de landen uit de wijk, als een knipoog naar het verleden.
“Het is nog maar eens bewezen dat, mits goede afspraken, samenwerken echt werkt!”, aldus Marc Claeys, schepen van zorg en sociale zaken in Zwevegem. “Niettegenstaande er naast het project van Leiedal nog twee projecten liepen, namelijk de opstart van de buurtwerking vanuit het lokaal bestuur en het initiatief van Zorgzame Buurt, en het niet altijd duidelijk was wie wat zou doen, werden de bewoners van de Europawijk voortdurend, op een positieve manier, getriggerd om te participeren. De organisatie van de Pleintjesfeesten geniet een maximale ondersteuning van het gemeentebestuur. De concrete mogelijkheden voor de realisatie van het onthardingsproject worden verder bekeken binnen het schepencollege.”
Laagdrempelige inspiratie
De Europa- en Kouterwijk in Zwevegem is niet de enige buurt uit de regio waar de projectpartners aan de slag zijn gegaan. De Seizoenwijk in Kuurne kwam in 2022 als eerste aan de beurt, in de Oliebergwijk (Sint-Lodewijk) in Deerlijk loopt het traject op zijn einde. “Met dit project koestert Leiedal de ambitie om de burger op een laagdrempelige manier, van onderuit, mee te laten nadenken over een duurzamer gebruik van de publieke ruimte,” aldus Filip Vanhaverbeke, algemeen directeur van Leiedal. “Ruimtelijke en sociale uitdagingen gaan daarbij hand in hand. Hopelijk kunnen deze trajecten als inspiratie dienen voor soortgelijke naoorlogse wijken binnen en buiten de regio.”
