Solitaire, hoogstammige, emblematische bomen met een zekere erfgoedwaarde. Daar draait het project Bakens van bomen om. U zegt? Het zit zo: omdat Zuid-West-Vlaanderen amper beschermde landschapselementen telt, roepen Intercommunale Leiedal en de 13 steden en gemeenten uit de regio hun inwoners op om massaal bomen door te sturen die voor hen een zekere betekenis hebben: omwille van een bijzondere herinnering, hun specifieke locatie of historiek. De ambitie: aantonen hoe belangrijk die “bakens van bomen” in de beleving van ons (stedelijke) landschap zijn, en de vervlogen erfgoedwaarde ervan in ere herstellen.
Vaak vertellen oude bomen immers verrassende verhalen over het verleden van een bepaalde locatie. Een legendarisch stadsverhaal, een vergeten techniek of historisch landgebruik, de erfgoedwaarde van die zogenaamde solitaire, emblematische bomen kan nauwelijks overschat worden. Bovendien bepalen en kleuren ze het landschap. Redenen genoeg om ze - eindelijk - in de kijker te zetten.
Herontdek het ‘houtig’ erfgoed
Als Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst (IOED) is Leiedal actief in drie erfgoeddisciplines: archeologie, bouwkundig erfgoed en cultuurhistorische landschappen. Het bouwkundig erfgoed kreeg de voorbije jaren via verschillende projecten een actieve rol in het beleid van de steden en gemeenten, wat de appreciatie en de beeldwaarde van dat bouwkundig erfgoed ten goede kwam. Het landschappelijke erfgoed daarentegen bleef al die tijd gevoelig onderbelicht. Dat zien we ook aan de inventarislijst van het Agentschap Onroerend Erfgoed: voor Zuid-West-Vlaanderen werd amper een 10-tal landschappelijke erfgoedobjecten opgenomen. En dan nog vaak omwille van hun link met een bouwkundig erfgoedobject, denk maar aan een boom die bij een kapel of beschermde hoeve hoort.
Via Bakens van bomen hoopt initiatiefnemer Leiedal de aandacht nu op die markante bomen zelf te vestigen. De voorbije weken riep het project al een eigen Instagram-account en een projectwebsite in het leven, waarmee de historische verhalen achter een eerste selectie bomen werden gedeeld. En nu schakelt de intercommunale dus jouw hulp in én een versnelling hoger. Via de projectwebsite www.leiedal.be/bakensvanbomen/doemee kunnen alle inwoners van de regio een boom selecteren die voor hen een bijzondere (beeld)waarde heeft en in hun ogen bewaard moet blijven. Op die manier hopen Leiedal en de 13 lokale besturen - die zich unaniem achter deze oproep scharen - draagvlak te creëren, de geschiedenis en identiteit van ons landschap in de verf te zetten en zo uiteindelijk de aandacht van het beleid voor landschappelijk erfgoed te verhogen.
Voor eik wat wilgen
Oude, alleenstaande bomen hebben niet enkel een grote visuele waarde in ons landschap, ze zijn stuk voor stuk ook de stille getuigen van een historisch gebruik. Zo staat een paardenkastanje langs een Scheldebocht in Avelgem - met hoog opgesnoeide takken, dikke stam en ovaalvormige kruin - te pronken als de wachter van de Scheldemeersen, terwijl knotwilgen in diezelfde Avelgemse meersen de oevers en bermen moesten versterken vóór de Schelde rechtgetrokken werd. In Deerlijk verwelkomen twee gekandelaarde lindes de bezoekers van een hoeve.
In Lendelede beschermt een eik een woning tegen de extreme weersomstandigheden. De naam Lendelede is dan weer afkomstig van een stel lindes op een heuvel. De gekandelaarde linde in de Beiaardstraat is daarvan een van de laatste restanten. Een opgaande populier in Wevelgem bakent als hoekboom op zijn beurt een eigendoms- of perceelsgrens af, en in Bellegem speelt een paardenkastanje niet alleen haar rol als herkenningspunt in de Steenlandermeers, de boom en het houten kruis herinneren ook aan de veroordeling van de broers Slosse in 1663.
Het vervolg
Met deze oproep is het project Bakens van bomen in een tweede fase aanbeland. Eerder selecteerde Leiedal voor iedere stad of gemeente al minstens één markante boom, en nu is het aan de bevolking om het lijstje verder aan te vullen. De intercommunale verzamelt alle doorgestuurde bomen op de projectwebsite, en trekt er in het voorjaar van 2022 opnieuw op uit, op zoek naar de opvallendste verhalen achter de ingezonden bomen. Die worden daarna op dezelfde manier als de eerste reeks bomen gecommuniceerd via digitale media.