Omdat de financiële lasten toenemen en de erediensten afnemen, moeten steden en gemeenten nadenken over de toekomst van hun parochiekerken. Daarom ondersteunt Leiedal de gemeenten bij het uitwerken van een toekomstvisie, de leidraad voor alle ontwikkelingen in en rond de parochiekerken.
Die ondersteuning bieden we onder andere door:
- gemeentebesturen te begeleiden bij de opmaak en de actualisatie van hun kerkenbeleidsplan (verplicht tegen uiterlijk 2025)
- de uitbouw van een ondersteuningsaanbod voor lokale besturen bij her- en nevenbestemmingstrajecten in het kader van het nieuwe Platform Toekomst Parochiekerken
- deel te nemen aan het provinciale kennisplatform parochiekerken
Opmaak kerkenbeleidsplannen
In 2011 keurde de Vlaamse regering de conceptnota van minister-president Bourgeois goed over de toekomst van de Vlaamse parochiekerk. Daarin wordt aan de gemeenten gevraagd om een langetermijnvisie te ontwikkelen voor de toekomst van de parochiekerken op hun grondgebied. Deze denkoefening mondt dan uit in een kerkenbeleidsplan. Met zo’n breed gedragen plan kunnen gemeenten anticiperen op de ontwikkelingen in hun parochiekerkenareaal en kunnen ze op wijk- of stadsniveau weloverwogen strategische keuzes maken. Daarbij hebben ze oog voor een pastorale insteek en een gedegen theologische kijk op de betekenis van een kerkgebouw, in nauwe samenwerking met de lokale en centrale kerkbesturen en het bisdom Brugge.
Intussen is de visienota over dit thema - Beleidsmaatregelen voor de her- en nevenbestemming van parochiekerken in Vlaanderen - principieel goedgekeurd door de Vlaamse regering, waarin onder meer de verplichting voor lokale en eredienstbesturen werd opgenomen om tegen uiterlijk 2025 een kerkenbeleidsplan op te maken.
Het nieuwe Platform Toekomst Parochiekerken ter vervanging van het Projectbureau Herbestemming Kerken
Het Projectbureau Herbestemming Kerken lanceerde van tijd tot tijd een oproep voor een begeleid haalbaarheidsonderzoek naar de her- of nevenbestemming van een parochiekerk. Als erkende intergemeentelijke onroerenderfgoeddienst (IOED) ondersteunde Leiedal de steden en gemeenten bij het indienen van de aanvraag. Eind 2021 kwam er een eind aan Het Projectbureau Herbestemming Kerken (initiatief van de Vlaamse kabinetten en administraties Binnenlandse Bestuur en Onroerend Erfgoed, het Kenniscentrum Vlaamse Steden, Vlinter, VVSG en PARCUM).
De vraag naar een nieuwe toekomst voor de parochiekerken kent een groeiende belangstelling en zal de komende jaren steeds hoger op de lokale beleidsagenda komen te staan. In navolging van Het Projectbureau Herbestemming Kerken is er een voortzetting van deze werking via de oprichting van het expertisecentrum voor religieuze kunst en cultuur, het Platform Toekomst Parochiekerken. Het platform is nog niet operationeel, maar werd opgericht door VVSG (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten) en PARCUM, in samenwerking met andere actoren op het terrein zoals Vlinter (koepelorganisatie van de elf Vlaamse streekontwikkelingsintercommunales) waar Leiedal deel van uitmaakt. Leiedal is betrokken bij de actuele ontwikkelingen en evoluties binnen het nieuwe platform en werkt mee aan de uitbouw van het ondersteuningsaanbod voor lokale besturen bij neven- en herbestemmingstrajecten.
Provinciaal kennisplatform parochiekerken
De Provincie West-Vlaanderen brengt vier keer per jaar heel wat partners samen om informatie uit te wisselen over de visie, het traject en de concrete plannen rond de toekomst van parochiekerken. Naast de gemeenten en de intercommunales Leiedal en WVI nemen ook andere actoren deel, zoals het CRKC, het Agentschap Onroerend Erfgoed, het bisdom Brugge en provinciale diensten zoals cultuur. Er komen materies aan bod als kerkelijke en burgerlijke wetgeving, subsidies vanuit het erfgoeddecreet, het decreet op erediensten en binnen- en buitenlandse voorbeelden.
Door deze actoren bij mekaar te brengen en ervaringen uit te wisselen, komen de gemeenten en partners tot een goede en gefundeerde visie voor hun parochiekerken. Inspiratie nodig? Laat je inspireren door meer dan 150 voorbeelden uit binnen- en buitenland...
Ondersteuning kerkfabrieken zuidwest
Zuidwest bestaat uit een cultureel-erfgoedcel en een bovenlokale cultuurwerking. De erfgoedcel werkt rond roerend (objecten) en immaterieel (tradities, gebruiken) erfgoed in Zuid-West-Vlaanderen. Naast Leiedal ondersteunt zuidwest kerkfabrieken bij de zorg voor religieuze erfgoedobjecten in de kerk. Ze helpen hen gratis met de inventarisatie van hun religieus erfgoed, geven advies rond behoud en beheer van de objecten, enzovoort.
Bij een her- of nevenbestemming van het kerkgebouw moet er meestal ook een andere bestemming gevonden worden voor de objecten in de kerk. En ook bij kerken waar de actuele functie gevrijwaard wordt, worstelen kerkbesturen en pastoors vaak met de vraag welke objecten ze nog willen bijhouden, en hoe die op een goeie manier te bewaren en te ontsluiten. Hierbij kan een waarderingstraject van pas komen.
Erfgoed zuidwest ondersteunt kerkfabrieken bij:
- Inventarisatie: begeleiding bij de opmaak van een professionele erfgoedinventaris. Samen met de vrijwilligers van de kerkfabriek nummeren en beschrijven we het erfgoed en maken we foto’s van alle stukken. Deze erfgoedinventaris helpt je om je erfgoed in kaart te brengen, te beheren en te ontsluiten via Erfgoedplus.be. Bovendien is een religieus erfgoedinventaris wettelijk verplicht.
- Waardering en herbestemming: advies en begeleiding bij de waardering en herbestemming van religieuze collecties. Dankzij een waarderingstraject kan je prioriteiten bepalen rond behoud en beheer en je objecten op een verantwoorde en onderbouwde manier een nieuwe bestemming geven. Erfgoed zuidwest helpt je ook bij het nemen van de nodige wettelijke stappen voor je een voorwerp kunt herbestemmen.
- Vorming vrijwilligers: vorming over hoe objecten te hanteren, nummeren, fotograferen en verpakken.
- Advies behoud en beheer: advies bij het bewaren van objecten. Hoe kan je je erfgoedobjecten ter plaatse zo goed mogelijk bewaren? Soms verwijzen we door naar andere experten zoals monumentenwacht. Bij hen kan je bijvoorbeeld een interieurinspectie aanvragen voor een uitgebreide doorlichting van de fysieke toestand van je kerkinboedel.
- Uitleendienst: gratis ontlenen van een fotoset, museumstofzuiger, klimaatlogger…
Vragen? Bekijk hun website of contacteer onze consulent Triene Vandenbussche op triene@zuidwest.be.
